NACAK GAZETESİ- “Banka Müfettişi” olarak Lefkoşa’ya gelen Yarbay Rıza Vuruşkan, İş Bankası’ndaki ilk gününü anlılarında şöyle anlatır;
İŞ BANKASI’NDA TEFTİŞ
“Biz gitmeden iki gün evvel banka müdürü Dündar beyin babası ağır rahatsızlık geçirmiş. Acele İstanbul’a çağırmışlar. Sonra vefat etmiş babası. Yani gittiğimiz zaman Banka Müdürü de yok orada. Neyse, bankaya gittik. Rahmetli Ali Vasıf bey vardı, İş Bankası Müdür Muavini. Daha önce haber vermişler böyle bir adamın geleceğini. Bir telaş. Ali Vasıf bey bilmiyor veya biliyordu da bana söylemiyor. Onu bilmiyorum. Bir telaş filan. Biz banka Müdürünün İstanbul’a gittiğini orada öğreniyoruz. Bankayı da teftiş etmek lazım.
Ben, Ali Vasıf beye dedim ki; bizim buradaki işimiz biraz uzun sürecek. Onun için esaslı teftişi bugün yapmayacağım, yalnız kasa durumlarını tespit edeceğim.
“Peki efendim” dedi, ellerini ovuşturdu. Bütün paraları dizdirdi, sayması kolay olsun diye. Biz de kağıt hazırladık, onda o saatte ne kadar para var diye, böylece teftişi tamamladık.
Sonra Dündar bey geldi. Babası vefat etti. O zaman onun yardımı ile işleri yürütmeye başladık. O derdi ki bize “ şu dosyası isteyip, inceleyeceğiz” deyin. Ben ilgili memuru çağırırdım, şu dosyayı getir derdim. Neyse, öyle bir tiyatrovari idare ettik.
DENKTAŞ’LA İLK GÖRÜŞME
Kıbrıs Türk Kurumları Federasyonu’nun girişimleri sonucu, 3 Ağustos 1958 günü , Lefkoşa’da Adnan Menderes Kız Lisesi’nde “İlk Yardım Merkezi” törenle hizmete açılır. Bu törende davetliler arasında KTKF Başkanı Rauf Denktaş, Başkonsolos Burhan Işın ve İş Bankası Müfettişi “Ali Conan” kod adlı Yarbay Rıza Vuruşkan da vardır. Bu törende, Denktaş ile Vuruşkan, kimsenin dikkatini çekmeden bir araya gelirler. Denktaş, bu olayı anılarında şöyle anlatır;
“TMT’ni biz kurmuş ve bunun başına tecrübeli kişilerin getirilmesinde ben ısrar etmiştim. Teşkilatı, EOKA’ya karşı kuruyorduk. EOKA’nın başında Yunan Genel Kurmayı’na bağlı bir Yunan subayı vardı. Siyasetle silah uyum için kullanılmaktaydı. Biz de Ankara ile aynı koordinasyon içinde olmadığımız takdirde yine açıkta kalacaktık. Sonra zaman içinde Kıbrıslı Türk’ün, Kıbrıslı Türk’e neler yapabileceğini de düşünmüştüm. Bir yeraltı teşkilatının dejenerasyonu ve kendi yavrusunu yiyen vahşi bir kedi haline gelmesi gayet kolaydı. 1957’nin Kasım ayında kurduğumuz TMT’nin başına güvenilir bir lider gönderilmesi uzun zaman aldı. Lider’in gelip de ipleri eline almasına dek Kıbrıs’ta olanların sorumluluğu her ortada kalmıştır. Eski alışkanlıklarla, kendilerini TMT addeden kişiler, kendilerine göre gereğini yapmışlardır, liderler ondan sonra yangını söndürmeye çağrılmışlardır.
TMT Lideri, İlk Yardım Merkezi’nin açılış gününde karşılaştık. Birkaç saat içinde kendisine durumu ve endişelerimi anlattım. Halk beni ‘Teşkilatın Başı’ olarak görüyordu. Bu görüntü mümkün olduğu kadar devam ettirilecekti. Fakat ada sathında kurmuş olduğumuz istihbarat ağından gelen bilgileri ve Rum basınını değerlendirmekle mükelleftim.”
“ATEŞ-KES”
TMT Lideri Vuruşkan, güçlü bir örgütlenme için çalışmalarını başlatırken, EOKA’nın Kıbrıs Türklerine yönelik saldırıları da devam etmektedir. Ama ne var ki, Türk direnişini kıramayan EOKA Lideri Grivas, 4 Ağustos akşamı “ateş-kes” ilan etmeye mecbur kalır. Grivas’ın “ateş-kes” duyurusu şöyledir;
“İngilizlere ve Türklere karşı olan tüm hareketlerin durdurulması emrini verdim. Fakat eğer kışkırtmalar devam ederse, bu ayın 10’undan itibaren her iki tarafa karşı derhal harekete geçilmesi emrini vermekte kendimi serbest addedeceğimi ilan ederim.”
VURUŞKAN’IN DEĞERLENDİRMESİ
EOKA’nın “ateş-kes” çağrısını değerlendiren TMT Lideri Vuruşkan, 5 Ağustos günü yayınlanan TMT bildirisinde “bütün gruplara ikinci bir emre kadar ateş-kes emri verdiğini” duyurur.
Vuruşkan, “ateş-kes” emri vermesinin nedenlerini de anılarında şöyle anlatır;
“Rahat çalışabilmek için Ağustos’un 5’inde bir mütareke ilan ettik Grivas’la. Beyanname yayınladık. 5 Ağustos 1958’de Rumlarla çatışmayı durdurup, rahat çalışmak istedik. Beyanname dağıtarak Rumlarla mütareke yaptık. Bundan sonra teşkilatlanmaya başladık.”
TMT BİLDİRİSİ
TMT Merkez Komitesi imzası ile 5 Ağustos 1958 günü yayınlanan ve 6 Ağustos akşamı da Ankara Radyosu’nda okunan TMT bildirisi şöyledir;
1- Bütün silahlı gruplar, her türlü faaliyetlerini ikinci bir emre kadar durdurmalıdırlar. Grup başkanlarına mutat yoldan lazım gelen direktifler verilecektir.
2- Köy grupları faaliyetlerini durduracaklar ve yardımcı silahsız gruplarla bütün rabıtayı keseceklerdir. İkinci bir emre kadar misilleme hareketlerine de girişilmeyecektir. Köy gruplarının başkanlarına gereken talimat hemen verilecektir.
3- Teşkilatımız aleyhine uğraşanların listesi mutat yollardan merkeze gönderilecektir.
4- Kanlı katiller lideri Grivas’ın yakalanması için gereken yardımı yapmak, toplanan malumatı iletmek vazifemizdir.
5- Türk mallarına dokunulmadıkça, Rum mallarına dokunulmayacaktır. Rum köylerinde azınlıkta bulunan Türklere baskı yapılmadıkça, Türk köylerindeki Rumlara baskı yapılmayacaktır.
Kendi kendimizi müdafaadan ileri gitmemiş olan teşkilatımız TAKSİM oluncaya kadar HAZIR Ol vaziyetinde bekleyecek, her gün biraz daha kuvvetlenecektir.
Önümüzde durabilecek kuvvet yoktur. Çünkü kuvvetimizi halktan alıyoruz. Kendi kendimizi, milli namus ve şerefimizi korumayı ise en başta gelen vazife sayıyoruz.
Katil Grivas’ın , ateş-kes emri altından çıkacak oyunları sabırla bekliyoruz.
YENİ DÖNEM
Türk Mukavemet Teşkilatı’nın, 5 Ağustos 1958 tarihli “ateş-kes” emrinden sonra Kıbrıs’ta Türklük kavgasının ve TMT mücadelesinin yeni dönemi başlayacaktır. (SON)