(NACAK GAZETESİ) Doğu Akdeniz’de sıklıkla ele alınan ve gündeme gelen Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge kavramlarına ilişkin olarak uluslararası hukuk ne diyor?
Kıta Sahanlığı 1958’de Münhasır Ekonomik Bölge ise 1982’de uluslararası hukuka girdi. Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge deniz yetki alanları olarak, petrol/doğal gaz arama ve çıkarma bakımından kıyı devletine aynı egemen hakları veriyor.
Ancak Münhasır Ekonomik Bölge su kütlesindeki canlı kaynakları da (balıkçılık) içerdiğinden daha kapsayıcı. Münhasır Ekonomik Bölge ilana tabi Kıta sahanlığı ise doğal hak. Kıta sahanlığı 350, Münhasır Ekonomik Bölge ise 200 deniz miline kadar uzanabiliyor.
Çevre denizlerimizde bu mesafelerin tatbiki mümkün değil. İkisinin de dış sınırı dar coğrafyalarda ya ikili anlaşma ya da mahkeme yoluyla belirleniyor.
Hakça ve adaletli sınırlandırma temel kural. Ortay hat kural değil. Ayrıca ikili anlaşmanın da 3. tarafların haklarını, muhtemel Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölgelerini ihlal etmemesi gerekiyor.
Karadeniz’de sınırları anlaşmalarla belirlenmiş Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölgelerimiz var. Ege ve Akdeniz’de ilan ettiğimiz Münhasır Ekonomik Bölge yok. Ege’de kıta sahanlığı ihtilaf konusu. Karasularının ötesinde Türkiye ve Yunanistan petrol aramıyor. (1976 Bern Mutabakatı).
Akdeniz’de henüz Münhasır Ekonomik Bölgemiz yok. Petrol ve gazı Kıta sahanlığı haklarımız çerçevesinde arıyoruz. Belirlediğimiz kıta sahanlığı içinde yabancıların petrol ve gaz aramasına izin vermiyoruz. Münhasır Ekonomik Bölgeye çevirirsek yabancı balıkçı teknelerinin de bu alana girmesine izin vermeyeceğiz.
Yunanistan ve İtalya da henüz Münhasır Ekonomik Bölge ilan etmedi. Doğu Akdeniz’de Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge sınırlarının belirlenmesinde temel sorun Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin maksimalist yaklaşımları. İki taraf da adaların tam Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge yaratacağını iddia ediyorlar. Ancak uluslararası hukukta adaların bu hakkı olsa da uygulamada (sınırların belirlenmesinde) uluslararası hukuk adalara Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge yaratma bakımından sınırlı veya sıfır etki verebiliyor.
ULUSLARARASI deniz hukukuna göre adaların kıta sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge hakkına sahip olmalarıyla, sınırlandırmanın 2 ayrı konu olduğunu ve özellikle ana karalarla adaların karşılaştığı ve özel koşulların olduğu durumlarda, adaların sınırlandırmada anakaralar kadar geniş deniz yetki alanları alamaz.
BM Deniz Hukuku Sözleşmesi dahil deniz hukukunun kıta sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge sınırlandırması konusundaki amir hükmünün ve temel prensibinin hakkaniyetli sınırlandırma olduğunu belirtiyor.
Sınırlandırma yapılırken bölgedeki tüm özel koşulların dikkate alınması ve kıyı uzunlukları arasındaki orantının göz önünde bulundurulması gerekir, Kapalı ya da yarı kapalı denizlere kıyısı olan devletlerin haklarını kullanırken birbirleriyle iş birliği yapması gerekir.
Güney Kıbrıs, adanın batısındaki gibi basit eşitlikçi sınırlandırma yöntemlerine dayanarak tam bir ekonomik bölge oluşturamaz, bu nedenle uluslararası hukuka uygun olarak adil sınırlamaları bozar. Bu nedenle Türkiye ve KKTC Kıbrıslı Rumların meşru olmayan ekonomik bölge iddialarını tanımıyor.