NACAK GAZETESİ- Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy, Türk Ajansı Kıbrıs (TAK) muhabirinin sorularını yanıtlayarak Covid-19 pandemi dönemi ve sonrasına yönelik değerlendirmelerde bulundu.
Dünya Sağlık Örgütü’nün 9 Mart’ta Covit-19’u pandemi ilan etmesi ardından tüm dünyada olduğu gibi KKTC’de de bir dizi önlemler alındığını anımsatan Bakan Taçoy, tedbirler alınırken sağlık mı, ekonomi mi diye bir tercih yapmak gerektiğini, hükümet olarak da haliyle sağlığı tercih ettiklerini kaydetti.
PARA ENJEKTE ETMEYE ÇALIŞTIK
Bu kısa dönem içinde piyasaya mümkün olduğunca çok para enjekte edebilmeye çalıştıklarını ifade eden Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy şöyle devam etti:
“Biz bu dönem içinde kamu giderlerini sıfır olarak adettik. Kamunun Mart, Nisan ve Mayıs ayı için bütün imkanlarını kullandıktan sonra, yani elde birikmiş fonlarda olan borçların dışında piyasaya enjekte edilebilecek devletin borçlanmasının 500 milyon daha olabileceğini tahmin ettik. İlk etap için ona göre bir plan program yapmaya karar verdik ve nasıl para toplayabileceğimizi düşündük. Alacaklara bazı indirimler yapmak kaydıyla, bazı şeyleri regule etmek adına, reel sektörü desteklemek adına piyasaya ayrılan kaynak tutarını 750 milyon diye düşünerek, yeni paraları piyasaya enjekte etmek düşüncesi içine girdik.”
Bu dönem içinde vadeli borçlar, düşük faizli borçlanmalar gibi borçlanmalar oluşturmaya başladıklarını söyleyen Bakan Taçoy, “Özellikle piramidi ters çevirerek, önce dar gelirliden, bireysel iş yapanlardan başlamak suretiyle kredilendirerek, dar gelirli ya da az gelirli olan insanlarımıza bir imkan sağlamak suretiyle piyasada çarpan etkilerini yaratmak suretiyle bir dönüşüm sağlayabilecek kredilere önem verdik ve bunları piyasaya sürdük” dedi.
Reel sektörü desteklemek adına ayrılan kaynak tutarlarını yaklaşık 750 milyon TL diye düşündüklerini belirten Bakan Hasan Taçoy, Mart ile Mayıs ayı arasında, bunu 690 milyon TL’ye kadar çıkarttıklarına dikkat çekti.
Bunun dışında Halk Bankası kaynaklarından bir miktar parayı piyasaya sürdüklerini anlatan Bakan Taçoy, bu gibi işlerle piyasaya bir hareketlilik getirmeye çalıştıklarını aktardı.
40 MİLYON TL
Halk Bankası’ndan alınan kredileri de üzerine koyacak olursak, yaklaşık 800 milyona yakın bir parayı çarpan etkileri yaratmak suretiyle piyasaya sunduklarını söyleyen Bakan Taçoy, “Çarpan etkileri diyorum çünkü, parayı ekonomiye enjekte edemeyeceğimiz bir noktaya götürmeden bu çarpan etkisini yaratmak, kendi içinde bir dönüşümü sağlamak adına bir çok birime yansımasını sağlamak kaydıyla bir faaliyet düzenleme kararlılığı içinde olduk” dedi.
Bunu yapmakla ekonomik aktivitelerden faydalanan kamu maliyesinin de, kendi içinde yaratılacak yaklaşık 500 milyon diye düşünülen boşluğun iyi bir seyirle 40 milyon TL ile kapatıldığını söyleyen Bakan Taçoy, “Yani 500 milyon borçlanacaktık dediğimiz yerde, topu toplu 40 milyon TL borçlanmak kaydıyla dönemi kapatmış olduk” şeklinde konuştu.
PAHALILIĞIN ÖNÜNE GEÇİLMESİ
Üç aylık dönem içerisinde yapılan düzenlemelere ve kesilen cezalara da dikkat çeken Bakan Hasan Taçoy, bu işlem yapılırken piyasadaki pahalılığın önüne geçilmesinin amaçlandığını söyledi.
Taçoy, “Biz bunu her şekliyle gerçekleştirdik. Piyasadaki denetimlerde pahalıkların yaşanmaması için elimizden gelen her şeyi gözlemleyerek, dikkatli bir şekilde yürütmek kaydıyla yerine getirdik” dedi.
BORÇLANMAYA GİDİLECEK
Borçlanma yapılacağı bilgisini de veren Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy, ilk etapta yaklaşık 330-400 Milyon TL arasında bir borçlanmaya gidileceğini kaydetti.
Taçoy şöyle devam etti:
“Bu borçlanmayla Güzelyurt ve Girne Hastanesi’nin tamamlanması sağlanacak, yarım kalmış yollar tamamlanacak, piyasada beklenti içerisinde bulunan ve bitirilmesi, yapılması gereken okul yatırımları için finans kaynağını sağlanacak. Bunlar, gerek sosyal sorumluluk içeren faaliyetlerle sunulan mali kaynaklardan yapılacak, gerekse kendi kaynaklarımız ön plana çıkarılacak. Daha farklı sektörleri etkileyebilecek sanayi bölgeleri içindeki altyapı yatırımlarının tamamlanması da gerçekleştirilecek.”
Bahsedilen altyapıların tamamlanmasını hızlandırabilme adına borçlanmanın gerek kuponlu bono şeklinde, gerekse bonoların da tahvile dönüşebilmesi şekilde bir çalışma yapıldığını ve bunu tamamladıklarını ifade eden Taçoy, bunların bir tahvil piyasasında yer alabilecek şekilde nasıl hizmet edilebileceği noktasında bir çok karar üretmeye çalıştıklarını ve dizi çalışmanın sonuna geldiklerini kaydetti.
Bunlarının tümünün önümüzdeki dönemde ekonominin daha iyiye gitmesini sağlayacak unsurlardan olduğuna dikkat çeken Taçoy, “Ekonomide tabi ki bunlarla kalınmaz. Çünkü bu tahvil veya bonodan elde edilecek parayla daha farklı paraları jenere edip, piyasada düşük faizli kredi ve daha uzun vadeli kredi olarak iş adamlarına paket olarak sunmak, bir çok işyerinin 2021 yılına kadar sıfır değilse bile çok düşük faizle, özellikle turizm alanında farklı kredi imkanlarını önerebilmek, bu insanların sıkışmadan önümüzdeki dönem içinde borçlarını kapatabilmesini sağlayabilecek yeterli vadeyi kendilerine sunmak adına çalışmalar tamamlandı” dedi.
Bunların Merkez Bankası ve Bankalar Birliği ile görüşüldüğünü belirten Taçoy, öte yandan Avrupa Birliği kaynakları ile gelecek yatırımları da piyasaya sunmak için çalışmaları bulunduğunu anlattı.
Taçoy, öte yandan Anavatan Türkiye’nin gönderdiği Ekonomik Mali ve İktisadi İşbirliği Protokol’ü içinde bulunan kısmi hibe kredilerinin bir an önce kullanılmasını sağlayabilmek, bunların piyasaya gönderdiği miktarın kat kat üzerinde girebilmesinin politikasını yapmak, faiz farkı fonunu ödemek kaydıyla düşük faizli krediden sayılması, çok daha fazla paranın piyasaya sürülmesi ve enjekte edilmesi, enjekte edilen paranın da ekonomiye yansımasının artı bir şekilde devam etmesini sağlayacak projelerin geliştirilmesi noktasında çalışmaların tamamlandığını kaydetti.
Bakan Taçoy, yapılan çalışmaların Başbakan Ersin Tatar’a aktarıldığını, Başbakan’ın bunların değerlendirmesini yaparak uygun gördüğü şekilde detaylarını kamuoyuyla paylaşacağını ifade etti.
Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy, gelecekte ülke ekonomisinin sadece inşaat, turizm ve eğitimle ayakta kalamayacağını, sanayi, tarım sektöründe alım garantisi vermek koşuluyla bazı ürünlerin üretilebileceğini, yurt dışındaki pazarların zorlanabileceğini, özellikle Türkiye pazarında yapılacak anlaşmalarla nasıl daha ileriye gidilebileceği noktasında görüş birliği bulunduğunu söyledi.
Yeni alanlara girilmesi, yazılım sektörünün , teknoloji, inovatif alanların, dijitalleşmenin geliştirilmesi konusundaki çalışmaların devam etiğine de işaret eden Taçoy, arge ve teknoparklarda yapılan çalışmaların desteklenmesinin projeleri arasında bulunduğunu kaydetti.
İKİNCİ DALGA OLASILIĞI
Herhangi bir ikinci dalga olasılığı konusunda ise Taçoy, ikinci dalga olasılığında artık kapatma falan olamayacağını, hazırlıkların ona göre yapılacağını söyledi.
Düşünülen yatırımlarla, ikinci dalga diye bahsedilen olayda geliştirilecek pandemi hastanesiyle hayata normal bir şekilde devam edileceğini düşündüğünü ifade eden Taçoy, bu konuda da bir çok çalışma yapıldığını kaydetti.
Taçoy, Bakanlar Kurulu’nun aldığı karar doğrultusunda ise 1 Temmuz’dan itibaren bu ülkelerden gelecek yolcuların kategorize edilerek, riskli bölgelerden gelecek yolcuların hangi kriterlerle ülkeye gelebileceğini belirlediklerini ve artık hayatın normale dönebilmesi için planlama yaptıklarını söyledi.
DONUK VE YASAL TAKİP
Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy, donuk ve yasal takipte olan kişiler için de bir takım düzenlemeler yapılmasının gündemlerinde olduğuna işaret ederek, borçların yeniden yapılandırılması konusunun gündemde olduğunu, gerekli düzenlemelerin tamamlanması ardından kriterlerin kamuoyuyla paylaşılacağını söyledi.
Taçoy, fiyatlar konusundaki şikayetleri de değerlendirerek, “Alo 171” şikayet hattının devrede olduğunu ve kendilerine gelen her ihbarın değerlendirildiğini söyledi.
Bakan Taçoy, Mayıs ayı içerisinde 248 iş yerinin denetlendiğini, yılbaşından bu yana ise, 2 bin 389 işyerinin denetlenerek, yaklaşık 109 bin 424 TL değerinde malın müsadere edildiğini, 2 bin 776 TL civarında bağış yapılan mal olduğunu, kesilen ceza miktarının ise, 197 bin 902 TL olduğunu kaydetti.
Ekonomi ve Enerji Bakanlığı’nın Mart 26 oluşan paketin uygulanabilmesi için çalışarak, sorumluluk alanlarında olan konuların denetimi için çok çaba sarf ettiklerini ifade eden Bakan Taçoy, en fazla uğraştıkları konun ise açılım sürecinde kriterlerinin oluşturulması olduğunu vurguladı.
ELEKTRİK KONUSU
Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy, elektrik konusundaki çalışmalar hakkında da bilgiler vererek, AKSA’nın yaptığı faaliyetin doğru olmadığını söyledi.
Kıb-Tek’in stratejik bir önemi olduğunu, yaşaması elzem bir kurum olduğunu vurgulayan Bakan Hasan Taçoy, yaşaması elzem bir kurumun, AKSA’yı hedef göstererek, onun arkasına saklanarak gerek fiyatlandırmada, gerek üretimde, gerekse iletimde doğruyu yapmama noktasına gitmemesinin yanlış bir tutum olacağını vurguladı.
Kıb-Tek’te bazı yetkilerin suiistimal edildiğinin zaman zaman gündeme gelen işler olduğuna işaret eden Bakan Taçoy, bunların hepsinin düzeltilmesi gerektiğini, yapılan her yanlışın pahalılığı getiren, maliyetleri arttıran işler olduğunu söyledi.
Bakan Hasan Taçoy, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bir yerde bir yanlış yapılması, o işin tamirine gidilmesi ekstra bir masraftır. Yanlış bir alımın yapılması ekstra masraftır. Bunların hepsi maliyetlere yansıyan işlerdir ve fuzuli harcamalar olarak nitelendirilir. Ucuzluğa gidilecekse bunların hepsinin düzeltilmesi gerek. AKSA’nın 3.76 kira bedeli de bunun içine dahildir.”
Göreve geldiği günden bu yana AKSA’nın kira gideri konusunun üzerine gidilmesi gerektiğini söylediğini ifade eden Taçoy, bunu yanlış bir sözleşme içeriği olarak gördüklerini belirtti.
Elektrik fiyatlarında indirim için çalışmaların devam ettiğini de anlatan Bakan Taçoy, yılbaşından başlamak suretiyle Kıb-Tek’in satışlarının aylık 156 milyonlara fatura edilecek şekilde başladığını, ancak Mayıs ayında bunun 73 milyonlara kadar düştüğünü söyledi.
Bu düşüşün kendilerinin murat ettikleri ve istedikleri seviyede olmaması sebebiyle, düşünülen ve istenilen indirim oranına ulaşamayacağını ifade eden Bakan Hasan Taçoy, kılı kırk yararak 1 Haziran 2019’dan bu yana elektrik fiyatlarına hiçbir zam yapmadıklarını kaydetti.
Covit-19 salgını dönemini kapsayan Mart ve Mayıs aylarında ceza unsurlarını da ortadan kaldırmak kaydıyla vatandaşlara yüzde 15’lik bir indirim yapıldığına işaret eden Bakan Taçoy, “İnsanları elektriksiz bırakabilecek durumda değiliz” dedi.
Gerekli akaryakıtı alabilmek için, gerekli girdinin sağlanması gerektiğine dikkat çeken Bakan Taçoy, “Bundan dolayı bu indirimleri yaptık ve gelirlerimizin az da olsa azalmasıyla birlikte tahsilatların yapılabilmesini sağlamaya çalıştık” dedi.
ZAM YAPMAMAYA ÇALIŞACAĞIZ
Ekonomi ve Enerji Bakanı Hasan Taçoy, Ağustos ayına kadar yeterli akaryakıtın bulunduğunu, geleceğe yönelik akaryakıt teminiyle birlikte akaryakıt fiyatlarının maliyetlerini biraz daha aşağı çekilebileceğiyle ilgili düşüncelerinin ortada olduğunu, ancak bunun maalesef bir indirim yapabilecek kadar bir ucuzlama sağlayamayacağını kaydetti.
Elektrik fiyatlarını Temmuz ayına kadar değiştirmeyeceklerini söylediklerini, ama 1 Haziran 2019’daki fiyat neyse yıl sonuna kadar tutmak kaydıyla halka hizmet vermeye çalışacaklarını söyleyen Bakan Hasan Taçoy, elektrik enerjisinin daha ucuz olabilmesi için hazırladıkları projelerin hala gündemde olduğunu, bunlara engelin mücbir sebepler olduğunu, hayatın normale dönmesiyle bunlara yeniden hız verileceğini söyledi.