Önemli gayrinizamî savaş başarılarından birisini elde ederek
tarihteki yerini almış olan TMT, üzerinde yükseldiği son derece güçlü bir
teşkilat ağına sahipti. Kendisinden önceki direniş hareketlerini de içerisinde
eriterek ulusal birliği sağlayan Türk Mukavemet Teşkilatı’nın başarısında,
bu güçlü teşkilat yapısının payı büyüktür. Kasım 1957’de kurulan Türk
Mukavemet Teşkilatı, 1958 Temmuz’unda Türkiye-Kıbrıs birlikteliğiyle
yeniden tasarımlanmasının ardından yeni bir anlayışla yönetilmeye
başlanmıştır. Öncelikle TMT’nin alt yapısı ele alınarak bazı küçük
değişiklerle askeri bir esasa oturtulmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında
Fransızların Alman işgaline karşı yürüttüğü direniş harekâtından esinlenen
ve Amerikan gizli harekât teknik ve yöntemlerine göre hazırlanan Projeyle
Kıbrıs Türkünün sivil liderliğindeki TMT kabuk
değiştirerek Türkiye’nin devlet düzeyindeki desteğiyle daha güçlü bir
mücadeleye hazır hale gelmiştir.
Türk Mukavemet Teşkilatı’nın örgütlenme biçimini Kıbrıs
Türk’ünün önderi Rauf Denktaş, hücre olarak açıklamaktadır.
Bu yapılanma biçiminde, ‘Çadır’ olarak adlandırılan ve
teşkilat yemini etmiş üç ya da beş kişiden oluşan hücrelerin dışında kimse
kimseyi bilmeyecektir. Bu hücre mensupları başlangıçta ‘Kurt’, daha sonra
‘Arı’ olarak adlandırılmıştır. Beş arıdan oluşan hücrenin kod adı ise 1960
sonrası ‘Oğul’ olmuş, liderine ise ‘Oğul Beyi’ denmiştir. Beş-sekiz
‘Oğul’un (Çadır) bir araya gelmesiyle daha sonra ‘Petek’ ismini alacak
olan ‘Oba’lar meydana gelmiş ve yöneticisine ‘Oba Beyi’ denmiştir.
Obaların (Petek) bir araya gelmesiyle ise ‘Otağ’ (Kovan) oluşturulmuş, bu
yapının başındaki yöneticiye de ‘Otağ Beyi’ (Kovan Beyi) adı verilmiştir.
Otağlar (Kovanlar) bölgelere göre birleşerek ‘Yaylaları’ oluşturmuş,
bunların Kıbrıslı yöneticilerine ise ‘Baş Yayla’ adı verilmiştir. Daha sonra
bu ‘Yaylalar’ ‘Sancaklar’a dönüştürüldüğünde idareci olarak Türkiyeli bir
subay yönetici olarak ‘Sancaktarlık’ görevini üstlenirken, eski yapıda
Yayla’nın lideri olan Kıbrıslı Türkler ise bir nevi Alay Komutan
Yardımcısı olarak ‘Serdar’ sıfatını kullanmaya başlamıştır. Sancaktarların
bağlı olduğu otorite ise, Lefkoşa’da bulunan ve ‘Bozkurt’ kod adını
kullanan ‘Bayraktar’dır.
Türk Mukavemet Teşkilatı’nın hücre tipi yapılanması, gizliliği
sağlayan en önemli unsurdur. Teşkilatın en küçük yapı birimi olan
‘Oğul’daki ‘Arılar’, başka oğulların varlığından haberdar olmadıkları gibi,
daha üstlerindeki ‘Kovan’ı da bilmezlerdi. Onlar sadece bağlı oldukları
‘Kovan Beyi’nden haberdardılar. Bunun yanında, ‘Oğul ve Kovan Beyleri’
bir araya gelerek iletişim kurmamaya özen göstermekte, aralarındaki
iletişim özel metotlarla yapılmaktaydı. Bu
sayede, TMT’nin herhangi bir üyesi deşifre olsa dahi, Teşkilatın bütünü
hakkında verebileceği bilgiler çok sınırlı kalacaktır.
Türk Mukavemet Teşkilatı’nın ilk hücresinde Yarbay Rıza
Vuruşkan, Dr. Fazıl Küçük, Rauf Denktaş ve Dr. Burhan Nalbantoğlu yer
almıştır. Lefkoşa’da Dr. Fazıl Küçük ve Rauf Denktaş’ın TMT lideri Albay
Vuruşkan’a tanıttığı üst düzey tanınmış ve aydın kişilerin Teşkilata
alınmasıyla hücreler kurulmaya başlanmıştır. Lefkoşa’nın ardından hücre
kurma faaliyetleri Kıbrıs’ın diğer Türk yerleşim bölgelerine de yayılarak
geniş bir direniş ağı örülmüştür.
Teşkilatın hücrelerden sonraki her kademesinde lider kadrosunun
gerilla ve gizli harekât eğitimi görmüş subaylardan oluşturulması
planlanmıştır . Daha ilk aşamada, 1958 Ağustos’unda
TMT’nin Lefkoşa’daki karargâhı kurulmuş vaziyettedir. TMT’nin liderlik
karargâhının Türkiyeli subaylarla birlikte tam kadro çalışmaya
başlamasının ardından, tıpkı İş Bankası müfettişi sıfatı ve Ali Conan takma
adıyla gelen Albay Rıza Vuruşkan gibi değişik maskeler altında Adanın
dört bir tarafına görev yapmak üzere yedek subaylar dağılmıştır.
Bayraktarlık ve bunlara bağlı Sancaktarlıklar, bu ilk gelen subaylar
tarafından kurulmuş ve Teşkilatın üst kademelerinde bu subaylar görev
almıştır.
TMT’nin idare edildiği Lefkoşa’daki karargâhın adı olan
Bayraktarlık, ilk teşkilatlanmada kendisine bağlı 6 Yayla’dan (Sancak)
oluşmaktadır. Bunlar Lefkoşa, Mağusa, Larnaka, Limasol, Baf ve Lefke
Yaylalarıdır (Cumalıoğlu, 2000: 80–86). Yayla sayısı değişen şartlara göre
1964’te 9, 1969 yılında 10 ve 1975 yılında 15’e çıkarılmıştır. TMT teşkilat
yapısı içerisinde ayrıca her Sancağın ve Kovan’ın bir karargâhı mevcuttur.
Karargâh mensupları ise ‘Dal’ kod adı ile anılmaktadır.

TMT’NİN KULLANDIĞI KODLAR
TMT teşkilat yapısı içerisinde gizliliğin ve buna bağlı olarak
güvenliğin sağlanması amacıyla değişik kod isimleri kullanılması son
derece yaygındır. Silahların, gizli faaliyetlerde kullanılan tabirlerin, hatta
coğrafi mevkilerin gerçek adlarının iletişimde kullanılmamasına özel önem
verilmiştir. Türk Mukavemet Teşkilatı’nın kullandığı kodlarda Türk
mitolojisine ve Türk milletine has isimler bilhassa tercih edilmiştir.
TMT’nin lideri de dâhil olmak üzere her kademesinde görev yapan
mücahitler bu kod isimleriyle anılmıştır. TMT’nin ilk lideri Albay Rıza
Vuruşkan’ın kod adı ‘Bozkurt’tur. 1 Ağustos 1976’da TMT’nin Kıbrıs Türk
Güvenlik Kuvvetleri’ne dönüştüğü tarihe kadar TMT liderleri ‘Bozkurt’ kod
adını kullanmaya devam etmişlerdir. Kıbrıs’ın önemli liderlerinden Dr.
Küçük’ün kod adı ‘Ağrı’, Rauf Denktaş’ın kod adı ‘Toros’ olarak
belirlenmiştir. Her kademede görev yapan mukavemetçi
erler için önceleri ‘Kurt’ kod adı kullanılırken, 1960 sonrası ‘Arı’ denmeye
başlanmıştır. Bunlar eğitimci ise ‘Temizlik Kurdu’, silah ikmalinde
çalışıyorlarsa ‘Bereket Kurdu’, istihbarat işlerinde iseler ‘Fal Kurdu’ olarak
ayrıca sınıflandırılmıştır.
Kıbrıs’ın idari olarak ayrıldığı 6 bölgenin her birine Yayla kodu ve
Türkiye’deki bir şehir ismi verilmiştir. Buna göre TMT liderliği olan
Bayraktar’a (Bozkurt) bağlı Yaylalar’dan Lefkoşa’ya ‘Sivas Yaylası’,
Mağusa’ya ‘Erzurum Yaylası’, Larnaka’ya ‘İskenderun Yaylası’, Limasol’a
‘Antalya Yaylası’, Baf’a ‘İzmir Yaylası’ ve Lefke’ye ‘Bursa Yaylası’ kod
adı verilmiştir. Kıbrıs Türk toplumunun en saygın kişileri arasından seçilen
Yayla’nın en üst düzey yöneticisine ise ‘Baş Yayla’ adı verilmiştir.
Türkiye’de yaşanan 1960 ihtilalinin ardından TMT’nin yeniden
düzenlenme çalışmaları, Teşkilatın kuruluş şemasındaki idari makamların
kodlarında da kendini hissettirmiştir. TMT liderliğinin Bayraktar
anlamında kullandığı ‘Bozkurt’ kod adı değiştirilmeyerek kullanılmaya
devam etmiştir. Buna karşılık Alay Komutanları için kullanılan ‘Baş Yayla’
kod adı ‘Sancaktar’ ile değiştirilmiştir. Alay Komutan Yardımcılarına ise
‘Serdar’ denmeye başlanmıştır. Tabur Komutanları ‘Otağ Beyi’ yerine
‘Kovan Beyi’, Bölük Komutanları ise ‘Oba Beyi’ yerine ‘Petek Beyi’ olarak
kodlanmıştır. Manga komutanları 1960 öncesi ‘Çadır Beyi’ kod adını
kullanırken sonrasında ‘Oğul Beyi’, mukavemetçi erler ise ‘Kurt’ yerine
‘Arı’ya dönüşmüşlerdir. Türkiye’den gelen komutanların yaygınlaşmasıyla
birlikte, bunların deşifre olmaması için komutanlara atfen ‘Kara Sakal’
tabirini de halk geliştirmiştir.
Türk Mukavemet Teşkilatı, kullandığı silahlarla ilgili de kodlama
yapmıştır. Büyük çoğunluğu türlü fedakârlıklar ve can kayıpları pahasına
balıkçı tekneleriyle getirilen silahlar için ‘Bereket’ kod ismi kullanılmıştır.
Silah dağıtımında görev yapan kişiler ise “Boz Petek” kod adı ile
tanınmışlardır. Silahların saklandığı, genellikle Erenköy bölgesindeki TMT
silah depolarına ‘Bereket Çadırı’, silahların nakline ‘Bereket Kervanı’
denmiştir. TMT jargonunda falcı-istihbaratçı, iğne-tabanca, iğne kutusu-
tabanca şarjörü, iğne ucu-tabanca mermisi, raptiye-sten otomatik tabanca,
çivi-piyade tüfeği, zımba-bren otomatik tüfek, çalgı-telsiz, çalgıcı-telsizci,
top-el bombası demektir.
TMT’nin onayı ve emri ile eğitim almak amacıyla Türkiye’ye
gidilmesi ‘Hasrete gitmek’ olarak adlandırılmıştır. Bu kişilerin Lefkoşa’da
birbiriyle buluşmasında genellikle sağ ceplerinde ya da sağ ellerinde
başkanlığını Rauf Denktaş’ın yaptığı Kıbrıs Türk Kurumlar
Federasyonu’nun resmi yayın organı ‘Nacak Gazetesi’nin taşınması da
işaret olarak kullanılmıştır.