Nedeni çok.
Hükümet edenler en başta.
Ağaların, babaların burnunu sektöre rant için sokmuş olmasında. Etti mi İki.
Halkın durumu fark edememesi.
Çalışanların ekmeklerinin ellerinden alınmakta olduğunu anlamaması, olayları görememesi.
üreticilerin ne istediğini bilememesi.
İsterseniz bu sebepleri biraz açalım.
Hükümet edenlerden başlayalım. Sektörde başarılı işler yapıldığında bunu kendilerinin başarısı gören hükümetler. En küçük zarar durumunda adam yiyerek kendilerine tavsiye edilmişleri sektöre baş yapmayı tercih etmişler.
Ülkede her konuda olduğu gibi iktidarlar atamalarda kalite, beceri, eğitim durumu araştırılmadan, adama iş kuralı bu sektörde de çalışılmış.
Bir parti ilk iktidarında sektöre , kamu kuruluşuna 4 yılda üç veya dört Yönetim Kurulu Başkanı değişikliği yaparak, acaba nasıl daha çok yarar sağlarım gailesi ile icraat yapmıştır.
Bir partinin ilçe başkanı işletmelerde üç vardiya kurdurarak, daha çok yandaşın çalışmasını genel Müdürü kullanarak uygulattı. Meyve işleyen işletmelerde dünyada hangi ülkeyi araştırsanız paketleme işlerinin gündüz yapıldığını görürsünüz.
Sektörün kalbi Güzelyurt’ta atıyor. Ne var ki Güzelyurt ağa babalarından bir kesimi hükümet edenlerle, hangi parti iktidar olursa olsun sıkı fıkı olmasını becererek etkili olmakta. Yıllarca bu sektöre el koymanın, rant sağlamanın, sektörde işleyen tesisleri ele geçmek olduğunu görmüş. Hükümetleri iyi günlerde, kötü günlerde kuruluşları kötülemeyi sürdürerek, hükümetlere sektörün baş belası olduğu iddiasını kabul ettirmişler ve sonunda bu ağa babaları vasıtası ile bir kısım tesisleri yok ederek, geriye kalanların önemli kısmına sahip olmuşlar. Hükümet edenler zamanla sektörü yöneterek, ülkeye, üreticiye ve çalışanlara bin bir zorluğu aşarak hizmet edenleri rahatsız etmeye, bıktırıp usandırarak terk etmelerini sağlamış, gelenler gidenlerin yerini dolduramamış.
Üreticiler üretim maliyetlerini düşürerek üretimi artırmak için devlet desteği aramak yerine, ürünlerini yok pahasına alan rantiyeye, ağa ve babaları ürünleri alıp sattıkları için prim verilmesini teşvik etmişler. Ağalar . babalar, rantiye cebini doldururken, üretim düşmüş, üretim sahaları daralmış. Ülkenin en önemli ürününün üretimi daralmış, hatta bu ülkenin dünyada isim yapmış greyfurt ağaçlarının kesilmesi için yine üreticiler tarafından hükümete önerildiği için kesilmiş ve yerine daha çok Türkiye ve doğu pazarlarında yer bulacak, standartlarda ismi dahi geçmeyen üretim geliştirilmiş.
Çalışanlar sarı sendikacıların arkasında koşarken işletmeleri zora sokarak cebine üç kuruş daha girsin düşüncesi ile kendi işlerinin ortadan kalktığını görememiş.
Halk yaşamakta olduğu refahı fark edememiş. Siyasi rant uğruna devlete başkaldıran kesimler oluşmuş.
Kargaşa yaratılarak, neyin doğru neyin yanlış olduğu anlaşılamamış.
Tarım Bakanlığı geçmişten günümüze, arazide, bahçede, üreticiye yardımcı olacak ekipler yerine, masa başında ahkam kesen, dergiye yazılar yazan elemanlarla doldurulmuş.
Kaliforniya Üniversitesi’nin bir sözü var;
“Teknik elemanlar bir ağacın altına girip çıkarak gerekli tavsiyeleri yapmalı.”
En önemlisi ise Avrupa pazarlarına ihracatı felç eden, Mağusa gümrük mühürlerini değiştirerek, pusuda bekleyen Rum’a ambargo koydurma fırsatı yaratılması. Bu da siyasi bir hata olarak turunçgiller ihracatının çökmesi sebeplerinden biri.
Her kesin yaptığı yanlışlarla bu sektör her gün biraz daha yok oluyor.
Unutmayın; dünyada en önemli üretim beslenme için yapılan üretimdir. İnsan araba sürmese de olur. Ancak yemeden içmeden yaşayamaz.