Adadaki müzakereler sürecinde görmezden gelinen vakıf sorununda önemli gelişmeler yaşanıyor. Kıbrıs Vakıflar İdaresi, hazırladığı genişletilmiş vakıf raporu ile hayati bilgileri gün yüzüne çıkardı. Projenin birinci aşamasında, Kıbrıs Vakıflar Arşivi, Kıbrıs Milli Arşivi, Harita Dairesi Müdürlüğü, Tapu Kadastro Dairesi ve Kaza Tapu Müdürlüklerinde, ayrıca Türkiye’de Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-i Kadime Arşivinde araştırmalar yapıldı. 1571’den 1974’a kadar geçen dört asırlık zaman içerisinde biriken belgelerden oluşan 2443 Kütük Defteri ve 13.000 dosya içerisinde yer alan sekiz milyon belge/bilgi gözden geçirildi, yirmi milyon veri elde edildi. Kıbrıs evkaf malları üzerinde yapılan mülkiyet intikalleriyle ilgili olanlar tespit edilerek veriler taranıp elektronik ortama yüklendi.
DOKÜMANLAR TARANDI
Arşiv çalışmalarına paralel olarak Kıbrıs Vakıfları ile ilgili kitap, makale, tez ve raporlardan oluşan literatür taranarak geniş bir bibliyografya hazırlandı. 4 Haziran 1878’de imzalanan Osmanlı – İngiliz İttifak Anlaşması’ndan itibaren Kıbrıs vakıflarıyla ilgili bütün mevzuat derlendi. Bunların analizleri yapılarak gerekli notlar alındı. Ayrıca Kıbrıs’ta araştırma alanı olarak belirlenen kurum ve kuruluşlarda üst düzey görevlerde bulunmuş veya daha önce bu konularda araştırma yapmış olan gerçek kişilerle görüşülüp, bu şahısların özel arşivlerinde bulunan dokümanlar da sisteme girildi.
ARŞİV ÇALIŞMASI
Kıbrıs Vakıf İdaresi’nden yapılan açıklamada projenin amacı olarak “Osmanlı fethinden (1571) itibaren Ada’da kurulan Türk vakıflarıyla ilgili her türlü arşiv malzemesini tespit etmek, bunları Genel Ağ üzerinde çalışan bir Veri Tabanına yükleyerek her birinin ilgili olduğu vakıfla ilişkisini kurmak ve sorgulayarak ihtiyaç halinde anında ulaşılabilir özgün ve doğru bilgi üretmektir. Bunlar arasında, Kıbrıs Vakıflarının ve vakıf emlakinin eksiksiz tespitini yapmak ve İngiliz Sömürge Dönemi ile Kıbrıs Cumhuriyeti Dönemi’nde mülkiyet intikallerinin hukuki çerçevesini değerlendirmek, öncelik taşımaktadır” denildi.
KIVABİS

Kısaca KIVABİS adı verilen Kıbrıs Vakıfları Bilgi Sistemi, projenin amacına uygun olarak, tarihi vakıfların kuruluşu, gelişmesi, değişim ve dönüşümlerinin yer, zaman, kaynak/belge, nitelik ve nicelik boyutlarında izlenebilecek kapasitede tasarlandı. KIVABİS modeli, bir vakfın kuruluşundan sonra geçirmesi muhtemel, yönetim (mütevelli) değişiklikleri, yeni mal/mülk edinilmesi, mevcut malların kiralanması, istibdali gibi statü değişiklikleri, bu değişikliklere imkân veren hukuki çerçeve, vakıf kapsamında tesis edilen hayrat ve buralarda görev yapan kişilerle ilgili işlemler vb. bütün safahatın araştırılmasına imkân veriyor. Sistemde 1744 GB /1.7 TB boyutunda bilgi ve belge bulunuyor. Çoğu belge imajları olmak üzere, 424616 doküman mevcut. Bunların 37049 adedini defter koçanı oluşturuyor. Bunlardan 288661 tapu koçanı ise veri tabanına kaydedildi. Bu koçanlarla bağlantılı olarak, 41496 adet yer adı ve 85873 adet şahıs adı veri tabanına girildi.
UYDU GÖRÜNTÜLÜ
Ayrıca sistemde Google Earth ve Google Maps araçlarıyla entegre çalışan gelişmiş bir de harita ara yüzü bulunuyor. Sistemin iki işlevinden birincisi, Kıbrıs vakıf mallarına ait bilgileri harita üzerinde göstermek; ikincisi, buradan hareketle, bu mallara ait veri tabanında tutulan bilgi ve belgelere kolayca erişilmesini sağlamak.
RAKAMLARLA KIBRIS VAKIFLARI
Proje kapsamında yürütülen araştırmaya göre, Kıbrıs’ta 2220 vakıf kurulmuş, hayrat olarak 393 cami ve mescit, 63 mektep, 14 medrese, 41 tekke, zaviye, türbe ve 275 mezarlık tespit edilmiştir. Listeleri yapılan bu hayrat, Kıbrıs Haritası üzerine işlendi. Bu harita incelendiğinde, Müslüman Türklerin Ada’nın her yerinde yoğun bir nüfus kesafeti oluşturdukları, açık bir şekilde anlaşılıyor. 1878 tarihi itibariyle Kıbrıs Adası’nda bulunan büyük vakıf arazilerini, çiftlikler ve ekinlikler oluşturuyor.
MARAŞ VAKIF MALIDIR
Elde edilen tapu kayıtlarına göre ara bölgede kalan kapalı Maraş’ın tamamını vakıf malları oluşturuyor. Kıbrıs Vakıflar İdaresi Genel Müdürü Prof. Dr. İbrahim Benter, “1878’de Kıbrıs’ın savunma ittifakı ile İngilizlere kiralanırken, adanın yüzde 14’ünün vakıf arazisi olduğunu söyledi. Benter, “Bugün bakıldığında elimizdeki vakıf arazisi yüzde 14’ten binde 6’ya düşmüştür. Kapalı Maraş Bölgesi de bu yüzde 14 içinde yer alan vakıf malıdır. Elimizdeki tapulara göre, Kapalı Maraş’ın tamamı vakıf malıdır. Bu uluslararası hukukta da böyledir” dedi.
AÇIKÇA TOPRAK GASPI
RAPORA göre Kıbrıs’ın yüzölçümünün %14’ünün, vakıf mallarından oluştuğu müşahede ediliyor. Ne var ki, İngiliz sömürge dönemi (1878 – 1960) ve bunu takip eden Kıbrıs Cumhuriyeti zamanında (1960 – 1974) uluslararası sözleşmelerin ve ilgili yasaların uyulmasını emrettiği, İslam hukukunun ve Osmanlı tatbikatının bir bölümünü teşkil eden evkaf hükümlerine (ahkamü’l-evkaf) ve evrensel hukuk kurallarına aykırı düzenleme ve uygulamalarla, vakıf malların %92’si vakıfların mülkiyetinden çıkmış ve ihtilaflı hale getirilmiş.