“88 yıllık ömründe neler görmedi, neler yaşamadı ki Denktaş. 1931 yılında Rumların başlattığı isyan sonucu henüz 7 yaşındayken tanıştı ENOSİS olgusu ile.
Bu o kadar eski bir hâyâldi ki daha Yunanistan bağımsızlığını ilân etmemişken Etniki Eterya tarafından 1814 yılında çizilmiş Megali İdea (büyük ülkü) haritasına göre Kıbrıs Yunanistan’a ilhak edilecek yerler arasındaydı.
1878 yılında Kıbrıs’ın İngiliz’lere devredildiği gün Ortodoks Kilisesi Başpiskoposu’nun İngiliz Vali Garnet Wolseley’in eline bir mektup tutuşturup Kıbrıs’ın Yunanistan’ın bir parçası olduğunu belirtmesi kadar da Rum kilisesi ENOSİS’e saplantılıydı.
***
Kıbrıs’ın Elen toprağı olması neredeyse iki asırlık bir rüyaydı ve Rum-Yunan ikilisi bugüne dek bu amaçtan geri tek bir adım bile atmamıştı.
İşte Denktaş’ın Rum politikasına güvenmemesinde ENOSİS’in 30-40 yılda vazgeçilebilecek bir rüya olmaması yatıyordu.
200 yıllık bir hâyâlin öyle kolay kolay bitmeyeceğini biliyordu.
Öyle ki daha 14 yıl önce Rum hükümeti 2005 yılını EOKA yılı ilân etmiş ve 21 bin eski EOKA üyesine madalya vermişti.
Gerek anavatan, gerekse yavru vatanda kimileri bu durumu bir türlü anlamak istemiyordu.
***
Son nefesine kadar ENOSİS’e karşı bir savaş verdi. Kıbrıs’ın Yunan olmaması uğrunda geçen mücadele dolu bir ömürde birkaç kez ölümden döndüğü de oldu.
Kanlı Noel baskınında Tabip Binbaşı İlhan’ın eşi ve 3 çocuğu küvette katledilirken asıl hedef Denktaş’tı.
1964 yılında hakkında Rum hükümetinin sürgün kararı olmasına karşın gizlice Erenköy’e çıkmış ve direnişe katılmıştı.
Direniş günlerinden birinde Yunan uçağından açılan ateş sonucu hemen yanında oturan genç bir mücahit şehit olmuştu. Saniyeler önce orada o da oturmaktaydı.
***
1967 yılında ise Türkiye hükümetinden de habersiz Akdeniz’i aşarak Kıbrıs’a yasak yollardan giriş yapacak ancak yakalanacaktı.
Rum Bakanlar Kurulu’nda ne yapılması gerektiği tartışıldığında dönemin bakanları Papadopulos ve Kiprianu onun öldürülmesini isteyecekti. Neyse ki Ankara’nın yoğun baskıları ile 13 günlük esaret sonrası Türkiye’ye gönderildi.
***
Uluslararası görüşmelerde verilen aralarda ya da görüşme sonralarında tarafsız (!) devlet ya da örgüt temsilcilerinden haklılığına ilişkin birçok söz işitecek ancak görüşme masasında bu temsilciler bu sözlerin tam tersi hareket edecekti.
Batılı emperyalist devletlerin Kıbrıs sorununda peşin olarak verdikleri karar bunu gerektiriyordu.
***
1983’de KKTC’nin ilânı sonrası Londra’da düzenlenen bir yemekte eski İngiliz Sömürgeler Bakanı Julian Amery bu ikiyüzlülüğe şu sözlerle isyan ediyordu:
– İngiliz hükümeti Denktaş’ın ilân ettiği Cumhuriyeti tanımıyor, Denktaş’ı bu Cumhuriyet’in Cumhurbaşkanı olarak da tanımıyor. Neden tanısın ki? O da Makarios gibi ve diğer kolonilerdeki bazı liderler gibi İngiliz askerlerini ve İngiliz ailelerini arkadan vurup öldürmedi ki…”.
***
Yukarıdaki yazıyı ben yazmadım, 13 Ocak 2020 tarihli Cumhuriyet gazetesinden aktardım, yazının yazarı ise Dr. Gökhan Cebeci’dir. Bu yazının ikinci bölümünü de bu köşede Pazartesi günü okuyacaksınız.