Doğu Akdeniz’de Meis ve Rodos adası çevresinde Yunanistan ile Türkiye arasında yaşanan “Navtex” gerginliğin ardından tansiyon yükseldi. Buraya kapsamlı olarak Meis gerçeğini, Atina’nın tezlerini ve hukuki dayanaklarımızı özetliyorum.
Yunanistan’ın resmi tezi Meis, Karaada ve Fener Adası’nın bir “takımada” oluşturduğu iddiası üzerine inşa ediliyor. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin Kısım IV’te düzenlenen maddeleri gereği, takımadalar, karasuyunun ötesinde deniz yetki alanlarına sahip olabiliyor.
Önce “takımada” tezini çürütelim. Bu noktada dayanağımız Filipinler ile Çin arasındaki Güney Çin Denizi’nin Tahkimi Davası. Hakem Mahkemesi, BMDHS’nin 121/3 maddesini yorumlamış ve kaya ile tam yetkili ada arasındaki ölçütleri tespit etmiş.Kararda; dış tedarike bağımlı ve geleneksel halkı olmayan kayaların tam etki üretemeyeceği, insani çabaların bir cezir yüksekliği veya deniz yatağını hukuken adaya çeviremeyeceği, arazi ıslahı neticesinde bir kayanın tam yetkili adaya dönüştürülemeyeceği vurgulanmış. Yani Yunanistan’ın 1996’da başlattığı iskan politikalarının bu kayaların hukuki statüsünde etkisi olmayacağı görülüyor. Kararda “Aslolan modernizasyon öncesidir” deniliyor. Sonradan taşıdığınız insan, inşa ettiğini binalar vs. nafile. Bu kayalar ekonomik olarak tamamıyla dış kaynak tedarikine bağımlı durumdalar. Su ve ekilebilir arazileri yok, geleneksel bir halk yaşamıyor ve geliştirilmeye kapalılar.
Söz konusu adaların etkisizliğini sağlamak üzere Türkiye’nin dayandığı bir başka kural, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 121/3. maddesidir. Bu adalar bahsi geçen madde anlamında kaya statüsünde olduğundan münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığı üretemeyecekleri için bu alanların sınırlandırılmasında da etkisiz olacaklardır. Yani hukuken tam yetkili birer ada olarak kabul edilemezler. Dolayısıyla takımada oluşturamazlar.
Aslında Fener Adası ve Karaada’nın mülkiyeti de başka bir tartışma konusu. Bu iki kaya parçasının mülkiyeti hiç bir zaman isimleri sayılarak Yunanistan’a devredilmemiş. Şöyle ki;Meis ile birlikte Menteşe Adaları bölgesinde yer alan 13 ada ve buna bağlı adacıklar, Lozan Barış Antlaşması’nda isimleri sayılarak İtalya’ya devredildiler. Bölgede bulunan diğer iki müstakil kaya olan Karaada ve Fener Adası ise Lozan’da egemenlik devrine konu olmadı.
4 Ocak 1932 tarihinde Türk-İtalyan Sözleşmesi ile Karaada ve Fener Adası’nın egemenliği İtalya’ya devredildi. İtalyanlar, Türkiye’nin Lozan’da kendilerine devrettiği adaları 1947 Paris Barış Antlaşması’yla Yunanistan’ın egemenliğine bıraktı. Fakat bu devirde, 1932 tarihli Türk-İtalyan Sözleşmesi’ne herhangi bir atıf yapılmadı. Yani Meis’in yanındaki kayalar, Paris Barış Antlaşması’nın akit devletleri içinde bulunmayan Türkiye’nin rızası dışında, Lozan’ın tek taraflı genişletilmesiyle, hukuksuzca devredildi. Ayrıca, Paris Barış Antlaşması’nda sözü edilen Meis’e bağlı “bitişik adacıkların” hangileri olduğu, ne antlaşma metninde ne de ekli haritalarında somut olarak belirtilmedi. Bu 3 ada da Yunanistan’a ters tarafta kalan adalardır, hatta kayadır, MEB ve kıtahasanlığı hakkı yoktur. Yunanistan’a ait bile değildir. Yani Karaada ve Fener Adası bırakın Yunanistan lehine etki yaratmayı, mülkiyeti bile Atina’ya ait olmayan kaya parçaları.
Bütün bu gerçeklerin yanında, Uluslararası Adalet Divanı benzer anlaşmazlıklarda ters tarafta kalan adaların yalnızca karasuyuna sahip olabileceğine dair 17 kararı bulunuyor. Meraklıları Filfla, Serpents, Qit’at Jaradah, Alcatraz, Cerbe, Saint Pierre&Miquelon’a bakabilir. Meis, Kaarada ve Fener Adası hukuki olarak tam etkili birer ada değil kayadır. Takımada oluşturamazlar. Mülkiyeti tartışmalıdır. Ters tarafta kaldıkları için de herhangi bir deniz alanı üretemezler.Türkiye hukuken haklıdır, donanması da hakkını korumaya kaadirdir. Dostluk ve işbirliği Yunanistan’a kazandırır, aksi durumda Türkiye’nin kaybı olmaz.